دیپلماسی هواپیمایی؛ مسیری برای عادی سازی روابط اسرائیل و اعراب

مسیر تحقق معامله قرن و برنامه ای که تیم صهیونیستی کاخ سفید با کمک تندروهای اسرائیلی در نظر دارند، یک مؤلفه بسیار مهم دارد که بدون رخ داد آن این مسیر شدنی نیست.

این مؤلفه که با توجه به ماهیت اجتماعی آن بسیار بیش از دیگر اقدامات سیاسی و نظامی در رسانه های بروز دارد، «عادی سازی روابط اعراب  و اسرائیل» است. این عادی سازی که در رسانه های عربی به آن «تطبیع» می گویند به دنبال اجرایی کردن و رسانه ای کردن اقداماتی است که پذیرش «اسرائیل» به عنوان یک واقعیت در منطقه شدنی و با کمترین هزینه در افکار عمومی انجام گردد.
 

دیپلماسی پینگ پنگ؛ مصداقی برای عادی سازی

در مسیر عادی سازی سیاسی میان دو کشور دو گروه یا جریان که با یکدیگر دشمنی شدیدی داشته اند، سعی می شود مسیر عادی سازی ابتدا از مباحث کم حساسیت زا آغاز شود. دیپلماسی پینگ پنگی میان چین و آمریکا یک مثال خوب برای این مسئله است.

داستان از این قرار است که پس از آنکه آمریکایی‌ها در باتلاق ویتنام گیر افتادند، خود را بسیار نیازمند به چین برای رهایی از این چالش می‌دیدند؛ با آنکه سطح تنش دو سویه میان آمریکا و چین بسیار وسیع و گسترده شده بود. همچنین از سوی دیگر «مائو» رهبر جمهوری خلق چین، بنا به دلایلی از جمله ترس از شوروی و امتیازگیری از مذاکرات با مسکو، خواهان برقراری ارتباط با آمریکا بود.

پس از طی شدن مراحل گوناگونی از اقدامات و مذاکرات، در پایان مائو برای غلبه بر فضای داخلی چین بالاخص افراطیون و مخالفان داخلی، دست به ابتکاری زد که از آن تعبیر به دیپلماسی پینگ پنگ می‌شود. مائو علی‌رغم مخالفت‌های داخلی، دستور دعوت از تیم پینگ پنگ آمریکا به چین را صادر کرد.

اقدام چین برای استفاده از دیپلماسی پینگ پنگ جهت بهبود روابط آمریکا تصادفی نبود. مهارت چینی‌ها در پینگ پنگ امتیازی برای آنان محسوب می‌شد و جنبه مثبت داشت. «چوئن لای» نخست‌وزیر چین در ملاقات با مقامات ورزشی چین پیوسته تأکید داشت که این دیدار فرصت پراهمیتی برای بهبود روابط با آمریکا فراهم می‌آورد و اهمیت آ‌ن بیش از ‌آنکه در ورزش باشد، در عرصه سیاست است و بنابراین باید به دقت مدیریت شود.

در واقع، رهبران چین ورزش را در خدمت سیاست درآوردند، آن هم ورزشی که در آن سرآمد جهان بودند. سفر تیم پینگ پنگ آمریکا به چین با پوشش وسیعی از سوی رسانه‌های چینی مواجه شد. مسابقات دو تیم به طور زنده از رادیو و تلویزیون چین پخش شد. ملاقات چوئن لای با اعضای دو تیم و پوشش آن در رسانه‌ها، نقطه اوج این دیپلماسی بود، زیرا در این دیدار او گفت: «دیدار شما، فصلی نوین را در تاریخ روابط مردم چین و ایالات متحده گشود.» ساعاتی بعد از این دیدار، واشنگتن به پنج اقدام مثبت و جدید دست زد که از جمله آن‌ها لغو تحریم 22 ساله تجاری چین بود.(1)
 

تکرار دیپلماسی پینگ پنگی در قالب «دیپلماسی هواپیمایی»

حال به نظر می رسد رژیم صهیونیستی و اتاق فکرهای موافق و همسو با عادی سازی روابط اعراب با تل آویو مسیر عادی سازی را در یک مسئله اجتماعی و کم سیاسی تر یعنی سفرهای هوائی دنبال می کنند. در هفته های اخیر اولین پروازها رنگ و بوی رسانه ای ویژه ای گرفته اند که در ادامه به آنان می پردازیم؛ البته گفتنی است شروع این روش را می توان در سفر ترامپ به ریاض جستجو کرد.
 

پرواز از ریاض به تل آویو

شروع این روند را می توان در سفر ترامپ به عربستان و سرزمین‌های اشغالی در سال 2017 به عنوان اولین سفر خارجی اش پس از رسیدن به قدرت مشاهده کرد. سفری که به باور بسیاری آغاز تلاشی جدید برای جبهه‌ای نو علیه تهران بود. آن سفر یک حاشیه‌ مهم‌تر از متن داشت که نشانه‌ای نمادین، اما مهم برای وضعیت کنونی بود. آن نشانه رخ دادن نخستین پرواز مستقیم از ریاض به تل‌آویو با مهمان ویژه خود یعنی رئیس‌جمهور آمریکا بود. سفری که نتانیاهو را آن‌قدر ذوق زده کرد که در استقبال از ترامپ گفت: «ای رئیس‌جمهور تو با پرواز از ریاض به تل‌آویو آمدی. امیدوارم روزی فرا برسد که نخست‌وزیر اسرائیل هم بتواند مستقیم از تل‌آویو به ریاض برود.»

ترامپ پس از آنکه برای نخستین بار از ریاض عازم تل‌آویو شد، در فرودگاه بن گوریون در سخنانی گفت: «من در سفر به عربستان سعودی، با سران بسیاری از کشورهای اسلامی و عربی از جمله ملک سلمان دیدار کردم… سران این کشورها نگرانی‌هایی را درباره دولت اسلامی عراق و سوریه، درباره بلندپروازی‌های در حال افزایش ایران و مقابله با آن و درباره معضل ناشی از افراطی‌گری سرایت کرده به بخش‌های بسیار زیاد جهان اسلام، مطرح کردند… ما آماده هستیم با یکدیگر همکاری کنیم. معتقدم سطح جدید مشارکت امکان‌پذیر است و رخ خواهد داد. این مشارکت سبب تأمین امنیت بیشتر در این منطقه و امنیت بیشتر برای ایالات‌متحده و شکوفایی اقتصادی بیشتر برای جهان خواهد شد. از جمله این تلاش‌ها، احیای تلاش‌ها برای صلح بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها است.»  

پرواز «تل‌آویو - خارطوم»

حال با گذشت چند ماه از رونمایی معامله قرن دیپلماسی هواپیمایی جدی تر در حال دنبال شدن است. «ایتای بلومنتال» سردبیر روزنامه عبری زبان یدیعوت احرونوت از فرود اولین هواپیمای اسرائیلی در فرودگان بین‌المللی خارطوم پایتخت سودان خبر داد. بلومنتال اظهار داشت که یک هواپیمای اسرائیلی روز سه شنبه در فرودگاه خارطوم به زمین نشسته است. البته در مورد علت فرود این هواپیمای اسرائیلی در فرودگاه خارطوم توضیحی داده نشده است. این اولین بار در تاریخ رژیم صهیونیستی است که یک هواپیمای اسرائیلی اقدام به فرود در سودان می‌کند.

چرایی انتخاب سودان هم بسیار حائز اهمیت است. در خرداد ماه سال گذشته و چند روز پس از رونمایی از معامله قرن، نتانیاهو در سفری به اوگاندا با برهان مسئول رئیس شورای حاکمیتی سودان دیدار کرد. این دیدار که با توافقاتی در خصوص استفاده پرواز هواپیماهای اسرائیلی از آسمان سودان هم همراه بود با اعتراضات مختلفی هم در سودان همراه شده است.

گفتنی است سودان ماه مارس گذشته با عبور هواپیماهای مسافربری خطوط هوایی شیلی لاتام به مقصد فلسطین اشغالی از آسمان این کشور موافقت کرده بود، اما نشستن یک هواپیمای اسرائیلی در خارطوم نشان از مقدمه سازی برای عادی سازی روابط و به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی از سوی سودان است.
 

پرواز کرونایی «دبی- تل‌آویو»

درست چند روز قبل از پرواز تل آویو-خارطوم در 31 اردیبهشت نخستین پرواز تجاری رسمی امارات به سرزمین‌های اشغالی انجام شد. این پرواز متعلق به خطوط هوایی اتحاد حامل کمک‌های پزشکی مربوط به بیماری کووید 19 بوده است که در فرودگاه بن‌گوریون تل‌آویو به زمین نشسته است. پیش از این سفیر امارات در آمریکا از گسترش روابط پزشکی میان امارات و رژیم صهیونیستی استقبال کرده بود. بنابر گزارش‌ها برخی دیگر از کشورهای عربی همچون کویت و بحرین نیز خواهان گسترش روابط خود با این رژیم در حوزه پزشکی بوده‌اند. رسانه‌های اسراییل ادعا می‌کنند سه کشور عربی امارات، بحرین و کویت در بحبوحه شیوع کرونا، جهت تبادل تجربیات و تجهیزات پزشکی، با تل‌آویو ارتباط برقرار کرده‌اند.

امارات مانند اکثر کشورهای عربی، رابطه رسمی و دیپلماتیک با اسرائیل ندارد و اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسد اما در ماه‌های اخیر برخی ورزشکاران و مقامات اسرائیلی توانسته‌اند برای حضور در مسابقات ورزشی یا برنامه‌ و همایش‌های بین‌المللی به امارات سفر کنند. گفتنی است همچنین اسرائیل قرار است در نمایشگاه بزرگ اکسپو دبی نیز غرفه داشته باشد.

جمع بندی

رژیم صهیونیستی از زمان تأسیس جعلی‌اش با معضل اثبات وجودی و هویتی خویش در میان افکار عمومی روبرو بوده، لذا دیپلماسی عمومی همواره مورد توجه سیاست‌مداران این رژیم بوده است. «هاسبارا» عبارتی است عبری به معنی اطلاع‌رسانی که از سوی صهیونیست‌ها به‌عنوان دیپلماسی عمومی این رژیم در منطقه و جهان استفاده می‌شد. به همین منظور رژیم صهیونیستی سازمان ‌هاسبارا را ایجاد و وظیفه بهبود ذهنیت و چهره رژیم صهیونیستی را بر عهده آن قرار داد.

اما پس از گذشت چند دهه دقیق‌تر دیپلماسی عمومی و غیر سیاسی را دنبال میکند. حضور در همایش های فرهنگی، ورزشی، دیپلماسی هواپیمایی و... همگی در راستای عادی سازی روابطش با اعراب و ملت های منطقه است. تقابل با این سیاست راهی جز دیپلماسی عمومی و هدفمند با پیوست رسانه ای ندارد.